Sint-Aldegondiskerk (Mespelare)

Belangrijke archeologische ontdekkingen

Op de noordmuur van het schip werden muurschilderingen ontdekt van rond 1400. Op het stukje dat al vrij gelegd werd, staat een afbeelding van de H.Aldegonde met een gotische tekst erboven: "H. Aldegonde bid voor ons."

In het koor werd een 16e eeuwse damasttekening en ernaast een 17e eeuwse muurschildering gevonden waarop een balustrade afgebeeld wordt en een vaas met bloemen in de vorm van een granaatappel. Volgens de onderzoekers vindt men deze enkel in de Gentse Sint-Pietersabdij en in Slovakije nog terug. Binnen de christelijke denkwereld kregen die sappige vruchten een diepe symboliek. Omdat ze veel zaden bevatten en vanzelf openbarsten staan ze symbool voor grote vruchtbaarheid. Op deze manier stelden ze ’t ware geloof voor, dat zich steeds verder uitzaaide, groeide en bloeide. Het is dus symbool van de Kerk die een ontelbaar aantal volgelingen kent.

Nog in het koor is een mozaïekvloer blootgelegd van rond 1300. Op een vloertegel staat een afbeelding van een   wapenschild met een Duitse adelaar  en Franse lelies en op een andere tegel een Vlaamse leeuw. Een combinatie die nog nooit eerder werd teruggevonden.

In het schip van de kerk, onder de huidige vloer, werden bij de opgravingen twee bakstenen vloeren in goed bewaarde staat blootgelegd. Deze zijn evenwel niet meer zichtbaar. De combinatie van de muurschilderingen en de oude vloeren doet de archeologen besluiten dat de kerk van Mespelare  de best bewaarde middeleeuwse kerk van Vlaanderen is."

Historische en kunsthistorische beschrijving

De romaanse kerk van Mespelare dateert uit de 12e eeuw en was reeds bij haar stichting toegewijd aan de heilige Aldegondis.

De heilige Aldegondis werd ca. 630 te Coursolre (N.-Fr.) geboren uit christelijke ouders die tot de adelstand behoorden. Na de dood van haar ouders trad ze in het klooster van Hautmont en werd ze na haar professie naar de verlaten streek van Malbode gestuurd, om er een klooster te stichten. Op die manier ontstonden een Benedictinessenklooster en de huidige stad Maubeuge. Aldegondis deelde haar goederen en bezittingen uit aan armen en aan geestelijke stichtingen. Ze overleed op 30 januari 684. Na haar dood gebeurden op haar voorspraak vele genezingen, zodat paus Benedictus IX haar op 26 mei 1039 heilig verklaarde.

Jean Goubau (Antwerpen 1565-1645), heer van Mespelare, verkreeg op 10 augustus 1634 enkele relieken van de heilige van Marie de Noyelle, abdis van het klooster van Maubeuge. Hij overhandigde deze relieken aan Justus de Harduyn (1582-1636), pastoor te Mespelare, die ze in de kerk plaatste om er door de gelovigen vereerd te worden. Zeer snel ontstond een vurige devotie tot de H. Aldegondis. Talrijke pelgrims kwamen er genezing zoeken tegen kanker en zwerende gezwellen. Vooral gedurende de novene (september) was de toeloop enorm, zodat de pastoor zich moest laten bijstaan door twee paters jezuïeten uit Aalst. Deze noveen heeft nog elk jaar plaats en vangt aan op de eerste zondag na 8 september, feestdag van O.L. Vrouw Geboorte, een noveen waarbij elke dag een eucharistie gevierd wordt en waaraan door velen werd en wordt deelgenomen. Ter ere van de H. Aldegondis en ten behoeve van de pelgrims, liet Jean Goubau in 1643 het nog  steeds bestaande Spaans Hof optrekken. Ook de paus en de aartsbisschoppen van Mechelen moedigden de devotie aan door het verlenen van talrijke aflaten. De pelgrims ontvingen als herinnering aan hun bedevaart een prentje met een afbeelding van de heilige. De oorspronkelijke, koperen drukplaten bevinden zich nog in de kerk. Bij ordonnantie van 1 september 1643 van Iacobus Boon, aartsbisschop van Mechelen, werd de broederschap van de H. Aldegondis opgericht. Deze confrerie telde negen dagen later reeds 450 leden. Het boek dat in 1643 werd aangelegd is nu nog in ons bezit. De broederschap bestaat nog altijd en jaarlijks laten bedevaarders zich inschrijven als lid.

De kerk van Mespelare is het best bewaard en meest bezienswaardige bedeoord uit het Romaanse tijdperk in onze streek. Ze is geheel gebouwd in natuursteen. De fraaie toren is met de beelden van de Evangelisten versierd, aan de vier hoeken van de verdieping. De achtkantige stenen spits werd in 1745 door bliksem vernietigd en in 1756 vervangen door de huidige appel- en peervormige spits vervangen.

In 1773 werden de beide pilasters met vazen in arduin aan de ingang van het oude kerkhof geplaatst.

Het kerkinterieur, oorspronkelijk Romaans, werd in het begin van de 15e eeuw, ietwat gewijzigd door toevoeging van een kruisbeuk. Vanaf de eerste helft van de volgende eeuw deden de Goubaus en talrijke pelgrims die de H. Aldegondis kwamen vereren, aanzienlijke giften, waardoor het prachtige kerkmeubilair tot stand kon komen. Het monumentale hoogaltaar met Toscaanse pijlers, in baroktrant, bezit een kostbaar geborduurd antependium (Antwerps werk, 2de helft 17de eeuw). Op het linker zijaltaar is er een schilderij  Maria ten hemelopneming van een onbekende kunstenaar. Er bleven ook een aantal schilderijen bewaard met diverse taferelen uit het leven van de H. Aldegondis, van de Antwerpse schilder G. Mathyssens en van de hand van Jan Peter Verdussen. De koperen doopvont, een houten beeld van de H. Aldegondis, alsmede een koorkap uit de 17e eeuw, in goud en zilver geborduurd trekken de aandacht. Een ex-votoschilderij (ca. 1654) stelt een edelman voor die door de voorspraak van de H. Aldegondis genezen werd. De kansel in eikenhout met Lodewijk-XVe stijl werd in 1737 door J.B. van der Haeghen uit Brussel vervaardigd. De biechtstoelen werden 1767 gemaakt door Henricus Reraux, beeldhouwer en  Carolus De Smet beiden uit Dendermonde. De lambrizering in het hoogkoor zijn ook door deze beiden vervaardigd in 1767. De communiebank met diverse taferelen uit de bijbel werd in 1743 gerealiseerd door de Dendermondse schrijnwerker Andrianus Lippenoy en de Gentse beeldsnijder Judocus D'Huyvetter. De orgelkast van 1776 van de hand van de Dendermondse schrijnwerker Mattheus Delmot is bekroond met David met de harp gemaakt door de Dendermondse beeldhouwer Jan Antoon Branswijck. Het instrument zelf is van de Brusselse orgelbouwer Jean Baptiste Bernabé Goynaut.

In de toren hangt een beiaard van 21 klokken. De eerste reeks gestemde klokken kwam te Mespelare in 1777. Toen werd een reeks van 7 klokken gekocht van de Aalsterse beiaardier Boudewijn Schepers die ze had gekocht van de Brugse gieter Joris Du Mery. In 1870 kwamen er dan 14 klokken bij, ditmaal gegoten door Severin Van Aerschodt uit Leuven. Wellicht werd er toen ook een klavier aan gekoppeld. Het huidige klavier dateert waarschijnlijk uit 1925.

Vermeldenswaardig is eveneens de Calvariegroep op het kerkhof.