Met deze definitie in mijn hoofd, begaf ik mij naar de derde verdieping om via een grote bocht, net als er zovele zijn in de Schelde ‘De Haven’ binnen te komen. Een reusachtige foto met grote keien maakt onmiddellijk duidelijk dat hier mensen verblijven en zorgverleners werken die menige stenen verlegden in de rivier. Ik ontmoet er de hoofdverpleegkundige, een warme, zelfzekere dame met veel ervaring, Jeannine Van de Vreken.
Waarom wordt de afdeling palliatieve zorg ‘De Haven’ genoemd?
De palliatieve eenheid is opgestart in 1999 op campus Zele. De bedoeling was mensen in hun laatste levensfase de tijd die hun nog restte zo comfortabel mogelijk te laten doorbrengen. Ik vermoed dat voor deze benaming werd gekozen omwille van de betekenissen die men er kan aan geven: deze plek is als een veilige haven waar je even kan aanmeren, even rust kan nemen om nadien te vertrekken. Een haven is een plaats waar mensen komen en gaan, waar er mensen worden uitgezwaaid. Het beeld van de touwen rond een aanlegtros staat voor het vasthouden en het loslaten van het geleefde leven, voor het ontwarren van de knopen die we in ons leven tegen kwamen.
Heeft u op andere afdelingen zorg verleend?
Mijn loopbaan begon in juli 1992 op de spoedafdeling in de oude kliniek in de Kerkstraat. Gedurende 15 jaar was ik actief op de spoed om nadien hoofdverpleegkundige te worden op radiologie. Op beide afdelingen waren de contacten met de patiënten vluchtig en was de werkdruk zeer hoog. Ik had nood aan een ander tempo, tijd kunnen maken voor de patiënten, mee nadenken over organiseren van zorg en nieuwe ontwikkelingen richting geven. Ik werd hoofdverpleegkundige van de palliatieve eenheid toen die nog in Zele gevestigd was. In 2019 is de dienst naar Dendermonde verhuisd. Ik heb goed geluisterd naar de basis. Welke ideeën wilden we meenemen naar Dendermonde, wat kon beter? Hier hebben we bijvoorbeeld een open verpleegpost geïnstalleerd waar we altijd bereikbaar zijn, want elke bel is een dringende oproep.
Wat zegt u tegen iemand die in zijn/haar laatste levensfase is?
Wij benaderen hier de persoon, niet de ziekte. Wij zijn eerlijk want dat neemt de spanning weg en geeft ruimte. Wij voeren een open communicatie over alles wat de patiënt betreft. Sterven behoort nu eenmaal bij het leven en iedereen staat er voor. We tasten af of de cliënt het aan kan en trachten vertrouwen op te bouwen, zo ook met het netwerk rond die persoon. Kinderen hebben hier een speciaal hoekje waar we eveneens hen voorbereiden op het nakend afscheid. Zij kunnen dat aan als men hen goed uitlegt waarom de ouders verdrietig zijn. Met de patiënt worden volgende onderwerpen besproken: wie is belangrijk in uw leven, de familie, de interesses, werk, hobby’s, waarin vind je steun? Waar haal jij je kracht? Zo komen wij ook bij het spirituele. Wij stellen ons altijd neutraal op. Niemand wordt hier tot iets verplicht. Wij trachten de wensen, klein of groot in vervulling te doen gaan.
Wat zijn zo die wensen en waarover gaat de grootste bezorgdheid?
Wat we veel horen is zo lang mogelijk hier zijn, geen pijn hebben, hopen dat de familie in goede omstandigheden achter blijft, zorgen om de partner… De wensen variëren van een bepaald gerechtje of drankje, het huisdier op bezoek krijgen, afscheid nemen van het eigen huis, het sacrament van de zieken, een ziekenzegen of ander ritueel ontvangen – iedereen is hier welkom – nog eens genieten aan zee, een feestje organiseren … Indien vervoer noodzakelijk is doen wij beroep op een van deze twee diensten: Ambulance Wens België of Wens-Ambulance.
Jullie dragen hier dagelijks zorg voor zes patiënten en hun omgeving, wie zijn die zorgenden?
Alle verpleegkundigen die hier werken kiezen daar zelf voor en zijn zeer gemotiveerd. Zij volgden een extra postgraduaat waarin de zorg om het fysieke, het spirituele, het psychische, het sociale, de wetgeving en ethische vraagstelling aan bod komen. Zij komen allen uit verschillende ziekenhuisafdelingen, wat een grote meerwaarde is. Geduld, empathie, communicatie, zelfstandig kunnen werken en een grote diversiteit aan vragen weten te beantwoorden, vraagt veel inzet van onze mensen. Wij hebben ook een Palliatief Support Team met een arts als medisch diensthoofd, verpleegkundigen en een psycholoog. Gedurende de dag hebben we twee duo’s van verpleegkundigen die instaan voor de zorg, het ene duo in de voormiddag, het andere in de namiddag. Tijdens de nacht is één verpleegkundige de rots in de branding. Dikwijls wordt ook beroep gedaan op studenten verpleegkunde van het derde en vierde jaar, wat voor hen een zeer leerrijke en zinvolle ervaring is. En dan hebben we nog als kers op de taart onze vrijwilligers, zij zijn extra handen en oren. Hun taak bestaat erin bezoekers gastvrij te ontvangen, beschikbaar te zijn bij de maaltijden op maat en tijdstip naar wens van de cliënt, hand- en voetmassage toe te dienen, wandelingen maken, binnen en buiten …, maar vooral er te zijn.
Hoe lang blijven patiënten op jullie afdeling en waar vinden jullie steun bij elk afscheid?
Die periode schommelt tussen vijf minuten en drie maanden, met een gemiddelde van een tiental dagen. Er zijn ook patiënten die – wanneer de ziekte stabiliseert – de afdeling verlaten om thuis of in een woonzorgcentrum verder opgevolgd te worden. Hoe langer een band wordt opgebouwd, hoe moeilijker het afscheid. De zorg stopt voor ons niet bij een overlijden. We baren de overledene op en zijn er om de familie op te vangen. Voor onszelf vinden wij meestal steun bij elkaar maar we kunnen ook steeds terecht bij onze psycholoog.
Bedankt Jeannine, voor dit openhartig gesprek! Ik heb begrepen dat jullie net zoals bij een goede voorbereiding van een reis, ook de laatste reis samen willen bespreken. Dat jullie voeling hebben met de angst, de hoop, de twijfel, het verdriet en verlangens, maar bovenal met de echtheid van mensen die het einde van hun leven in zicht krijgen. Dit gesprek doet mij – net als op Aswoensdag – stilstaan bij de eindigheid van het leven en nodigt uit om het leven bewuster te omarmen.
Alle zorgverleners verdienen – niet enkel deze week, maar steeds – een pluim .
Michèle Westelinck
